Reklama

Kościół nad Odrą i Bałtykiem

Najpiękniejsze są polskie kolędy

cronisław/pl.fotolia.pl

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Wspaniałym darem niebios, z którego czerpią polskie rodziny, są bez wątpliwości święta Bożego Narodzenia i tradycyjny obyczaj śpiewania kolęd. Śpiewanie kolęd po wieczerzy wigilijnej i potem przez cały okres świąteczny w gronie rodzinnym, przy domowej choince, to były i są najurokliwsze chwile. Początkami polskie kolędy sięgają średniowiecza, czerpiąc swoje treści z Ewangelii – jak ta najstarsza, pochodząca z XII wieku: „Zdrów bądź, Królu Anielski”. Kolęda ta utrwalona została w 1442 r. w notatniku Mikołaja z Koźla, franciszkanina, kaznodziei antyhusyckiego, który spisywał wielogłosowe kompozycje kościelne. Podobny rodowód ma pochodząca z tzw. „Kancjonału Przeworszczyka” (1445 r.) znana do dzisiaj kolęda „Chrystus nam się narodził”, jak i przekazana przez „Kancjonał Kórnicki” z 1550 r., również śpiewana w naszych domach i w kościołach po dzień dzisiejszy, popularna kolęda „Anioł pasterzom mówił”. Kolędy te stanowią najstarsze pomniki naszej liryki religijnej i domowej, a równocześnie są to szacowne zabytki starej polszczyzny.

Wiek XVII w pewnym sensie „zdemokratyzował” i „unarodowił” treść kolęd oraz system popularyzacji nowych utworów kolędniczych. W powstawaniu kolęd miały wtedy udział znacznie szersze kręgi z początku domorosłych, a później także biegłych w rzemiośle literackim twórców. Dotyczy to w pierwszym rzędzie ludowych XVII-wiecznych pastorałek, które stanowią dzisiaj prawdziwą kopalnię autentycznych wiadomości o wierze i życiu dawnej wsi i chłopów w Polsce. W tym wieku jedną z pewnością najcenniejszą „perełką artystyczną” stała się napisana w 1632 r. przez znanego poetę Kacpra Twardowskiego kolęda zatytułowana „Kolebka Jezusowa”, a także powstałe w tym stuleciu: „Przybieżeli do Betlejem pasterze”, „W żłobie leży”, „A wczora z wieczora”, „Niepojęte dary dla nas daje”, „Tryumfy Króla Niebieskiego”, „Witaj, Jezu ukochany”, „W dzień Bożego Narodzenia” i inne.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

W wieku XVIII kolędy i pastorałki jeszcze bardziej się utrwalają. Powstają nowe, a wśród nich: „Słyszę z nieba muzykę”, „Rozkwitnęła się lilija”, „Pasterze mili, coście widzieli”, „Narodził się Jezus w stajni ubogi”, „Śliczna Panienka Jezusa zrodziła”, „Przy onej górze, świecą się zorze”, „Lulajże Jezuniu”, „Jezus malusieńki”, „Bóg się rodzi, moc truchleje”. Ta ostatnia, najpopularniejsza polska kolęda o wyraźnej wymowie patriotycznej, powstała w 2. poł. XVIII wieku. Jej autorem jest znany poeta stanisławowskich czasów Franciszek Karpiński. Tej to właśnie kolędzie prof. Julian Krzyżanowski, znakomity badacz polskiego piśmiennictwa, poświęcił osobne studium. Pisał w nim: „Kolęda Karpińskiego zrosła się nierozerwalnie ze wspomnieniami każdego, kto ją słyszał w dzieciństwie jako wstrząsającą swą potęgą opowieść zakończona prośbą do Nowonarodzonego o błogosławieństwo dla odrodzić się kiedyś mającej ojczyzny…”.

Współcześnie z kanonu kolęd polskich najchętniej słuchamy i śpiewamy: „Wśród nocnej ciszy”, „Gdy się Chrystus rodzi”, „Dzisiaj w Betlejem”, „Anioł pasterzom mówił”, „W żłobie leży”, „Pójdźmy wszyscy do stajenki”, „Oj, Maluśki ,Maluśki”; „Bóg się rodzi”, „Przybieżeli do Betlejem pasterze” i „Lulajże, Jezuniu”.

Z kolęd obcych najbardziej popularna jest „Cicha noc”. Ta kolęda, urzekająca nas nastrojowym pięknem austriackiej frazy i treści, zadomowiła się po wojnie u nas na dobre. Śpiewają ją też najczęściej marynarze na statkach na morzu.

Bogactwo polskich kolęd jest wprost niesłychane. Kolęd – według ustnej tradycji (niepublikowanych) – doliczono się ok. 1400, zaś ogłoszonych drukiem ponad 500. Do najcenniejszego zbioru kolęd polskich należy pierwszy ich masowy wybór, jaki w 1842 r. ukazał się w Krakowie pod redakcją ks. Michała Mariana Mioduszewskiego, pod jakże wymownym tytułem: „Pastorałki i kolędy z melodiami, czyli piosenki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane”.

Reklama

W okresie zaborów kolędy polskie były zwalczane tak samo jak pieśni odnoszące się do polskich tradycji i ruchów wyzwoleńczych. W „Spisie pieśni zakazanych”, ogłoszonym w „Nowym śpiewniczku – 766 pieśni światowych” (Mikołów– Częstochowa z 1912 r.), można sprawdzić, że przed wieloma sądami w zaborach kolędy polskie były skazywane na „karę śmierci”. A to z powodu ich treści zarówno religijnej, jak i patriotycznej. Choćby na przykład: w kolędzie „Jezu najdroższy, miłościwy Boże”, którą kończą słowa: „Niech żyje Polska ku wiecznej Twej chwale”. Podobnie w kolędzie „W żłobie leży, któż pobieży”, napisanej przez Piotra Skargę, w czwartej strofie pieśni śpiewano: „Boże Ojcze, Boże wielki, weź krew naszą do kropelki, ale Polsce wolność wróć”.

Gdy w 1939 r. Polska ponownie zniknęła z mapy świata, kolędy chroniły nadzieje na odzyskanie niepodległości i wolności. Atmosfera Bożego Narodzenia zawsze jednoczyła ludzi.

Z dociekań na temat polskiego charakteru kolęd godne odnotowania są myśli Adama Mickiewicza, który w jednym z wykładów o literaturach słowiańskich w Paryżu dowodził: „Nie wiem, czy jaki inny kraj może się pochwalić zbiorem podobnym do tego, jaki posiada Polska. Mówię tu o zbiorze kantyczek, które stanowią pierwszy zawiązek poezji narodowej”.

Podziel się:

Oceń:

+1 -1
2016-12-21 09:59

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Pole Pasterzy III

Spotkanie przy wigilijnym stole

archiwum prywatne

Spotkanie przy wigilijnym stole

Ponad 200 osób uczestniczyło we wspólnym śpiewaniu kolęd w Dębnowskim Ośrodku Kultury, który wraz z Urzędem Miasta i Gminy w Dębnie, Biblioteką Publiczną, Poradnictwem Rodzinnym, Stowarzyszeniem „In Corde” i firmą „Konsum” Dębno był jednym z organizatorów spotkania „Pole Pasterzy”. Przy świątecznych stołach, choince, ale co najważniejsze – przy bożonarodzeniowym żłóbku mogliśmy podzielić się opłatkiem i złożyć sobie życzenia.

Więcej ...

Ulicami Warszawy przeszedł XIX Marsz dla Życia i Rodziny

2024-06-16 16:40

Artur Stelmasiak

"Mąż i żona - rodzina zjednoczona", "Czas na rodzinę", "Zjednoczeni dla życia, rodziny i ojczyzny" - takie hasła nieśli uczestnicy XIX Marszu dla Życia i Rodziny, który przeszedł w niedzielę popołudniu z Placu Trzech Krzyży przez ulicę Wiejską do Belwederu. Jego uczestnicy manifestowali obronę życia od poczęcia do naturalnej śmierci oraz przywiązanie do rodziny oraz małżeństwa kobiety i mężczyzny, domagali się też m.in. odrzucenia ustaw proaborcyjnych i przywrócenia krzyży w warszawskich urzędach.

Więcej ...

Wadowice: 25-lecie koronacji obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy

2024-06-16 23:24

Archidiecezja Krakowska

Byśmy zawsze trzymali się - jak Dzieciątko Jezus - dłoni Maryi i żeby to trzymanie się Jej dłoni było centrum naszego życia, najważniejszym motywem naszego codziennego postępowania - niezależnie co się stanie, wracać do Matki i trzymać się Jej rąk ciągle na nowo - mówił abp Marek Jędraszewski podczas Mszy św. w bazylice Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny w Wadowicach z okazji 25-lecia koronacji obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy, której dokonał papież Jan Paweł II.

Więcej ...
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najpopularniejsze

Ulicami Warszawy przeszedł XIX Marsz dla Życia i Rodziny

Kościół

Ulicami Warszawy przeszedł XIX Marsz dla Życia i Rodziny

Rozważania na niedzielę: Lekarz odpuszczał grzechy

Wiara

Rozważania na niedzielę: Lekarz odpuszczał grzechy

Panie, rozbudź we mnie nadzieję, że z Tobą mogę...

Wiara

Panie, rozbudź we mnie nadzieję, że z Tobą mogę...

Budować z Bogiem

Wiara

Budować z Bogiem

Anita Włodarczyk zdobyła srebrny medal w rzucie młotem w...

Sport

Anita Włodarczyk zdobyła srebrny medal w rzucie młotem w...

Dzierżoniów. Pogrzeb Marii Chlipały - matki...

Niedziela Świdnicka

Dzierżoniów. Pogrzeb Marii Chlipały - matki...

Jednoosobowe biuro rzeczy znalezionych

Wiara

Jednoosobowe biuro rzeczy znalezionych

Lekkoatletyczne ME: Wojciech Nowicki zdobył złoty medal w...

Sport

Lekkoatletyczne ME: Wojciech Nowicki zdobył złoty medal w...

12 czerwca: Rocznica objawień w Akicie. Uzdrowienia,...

Wiara

12 czerwca: Rocznica objawień w Akicie. Uzdrowienia,...